«Αποκλιμάκωση». Η λέξη κλειδί για τις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας. Όπως παραδέχτηκε και ο ίδιος ο τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν είναι λίγοι οι ηγέτες χωρών και πρόθυμοι διαμεσολαβητές που έχουν πλησιάσει την Άγκυρα προκειμένου να την πείσουν να ανοίξει ξανά τα κανάλια διαλόγου με την Ελλάδα, με στόχο την εκτόνωση της έντασης.
Η κατάσταση «μη πολέμου» που επικρατεί στην Ανατολική Μεσόγειο, με αιχμή τα ελληνοτουρκικά, ενώ την ίδια στιγμή η ρητορική Ερντογάν επιμένει σε απειλές και προειδοποιήσεις, στο ύφος του «μπορεί να έρθουμε ένα βράδυ», δεν αφήνει αδιάφορους τους μεγάλους παίκτες της περιοχής, μεταξύ αυτών τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, αλλά και τη Γερμανία.
Ερντογάν: Είμαστε έτοιμοι
Ο τούρκος πρόεδρος επανέλαβε την Παρασκευή, ότι η Τουρκία είναι καθ’ όλα έτοιμη εάν χρειαστεί, παρακολουθεί τις εξελίξεις στην Αλεξανδρούπολη και «δεν φοβάται». Ο Ερντογάν διεμήνυσε μάλιστα στην Αθήνα ότι σαφώς δεν θα αποκαλύψει «πότε και τι θα κάνει» η Τουρκία απέναντι στην Ελλάδα και ενώ είχε προηγηθεί η συνάντηση των υπουργών Εθνικής Άμυνας των δύο χωρών, Νίκου Παναγιωτόπουλου και Χουλουσί Ακάρ, στην υπουργική σύνοδο του ΝΑΤΟ. Μία συνάντηση στην οποία οι δύο συζήτησαν – όπως έγινε γνωστό, με τις επίσημες ανακοινώσεις να αποφεύγουν τη λέξη «συμφώνησαν» – να κρατήσουν τους διαύλους διαλόγου ανοιχτούς.
Ο Ακάρ δεν παρέλειψε να δείξει εμμέσως πλην σαφώς για μία ακόμα φορά την Ελλάδα ως υπεύθυνη για την «σιγή ασυρμάτου» που επικρατεί το τελευταίο διάστημα, εκφράζοντας την ελπίδα ότι θα πραγματοποιηθεί τις επόμενες μέρες νέα συνάντηση για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν εμμένει πεισματικά στην εμπρηστική ρητορική, στο περιβάλλον της τουρκικής κυβέρνησης είναι αισθητή μία τάση να «πέσουν οι τόνοι» και να σταματήσει η «φρενίτιδα των δηλώσεων».
Δεν είναι λίγοι οι διπλωμάτες στην Άγκυρα που αναγνωρίζουν το αδιέξοδο στο οποίο οδηγούνται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και υπογραμμίζουν τον κίνδυνο από την διαρκή όξυνση στη ρητορική. Το ίδιο και στην Αθήνα, για αυτό και το μήνυμα περί «αποδραματοποίησης».
Στη μόδα η επίθεση στην Ελλάδα
Δημοσιογραφικές πηγές στην Τουρκία αναγνώριζαν ότι στο παρελθόν η συζήτηση για τα ελληνοτουρκικά ήταν πρακτικά εκτός επικαιρότητας, αφού το κοινό δεν ασχολούνταν. Ωστόσο όπως σημειώνουν διπλωμάτες, το τελευταίο διάστημα η επίθεση στην Ελλάδα, τόσο από την κυβέρνηση, όσο και από την αντιπολίτευση, «έχει γίνει στη μόδα». Ακόμα και αν οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Τούρκοι πολίτες δεν θεωρούν τους Έλληνες εχθρούς.
Σε αυτό το πλαίσιο οι πλέον ψύχραιμοι υπογραμμίζουν ότι ακόμα και σε επίπεδο ρητορική δεν είναι εύκολο να απειλείς διαρκώς, αφού θα φτάσει κάποια στιγμή που κάτι θα πρέπει να κάνεις.
Τουρκικές δημοσιογραφικές πηγές σημειώνουν ότι η Άγκυρα ίσως είναι έτοιμη να δεχθεί ακόμα και μία λύση που δεν θα ικανοποιεί απόλυτα τις διεκδικήσεις που βάζει στο τραπέζι. Δεν παραλείπουν να σημειώσουν ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019 ήταν σαφώς μία πολιτική – όπως λένε – απάντηση στην υπογραφή του EastMed και της συμμαχίας 3+1 (Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ + ΗΠΑ).
Με κάποιους να υπογραμμίζουν σε αυτό το σημείο ότι πρέπει να γίνονται κινήσεις που να προλαμβάνουν εξελίξεις όπως αυτή, που δίνουν έδαφος στους στρατιωτικούς να μπαίνουν στα χωράφια της διπλωματίας.
Η συνάντηση Καλίν – Σάλιβαν δείχνει να έπαιξε το δικό της ρόλο στα μηνύματα εκτόνωσης της έντασης, ωστόσο αν δεν το αποφασίσει ο ίδιος ο τούρκος πρόεδρος, πόσο εύκολα μπορεί να επιβληθεί η συγκεκριμένη άποψη;
Έντιμος συμβιβασμός
Σε αυτό το πλαίσιο οι τουρκικές πηγές, που θεωρούν δεδομένο ότι η Άγκυρα θα μπορούσε να προχωρήσει σε έναν «έντιμο συμβιβασμό» αναρωτιούνται αν η Ελλάδα είναι στην ίδια γραμμή και κατά πόσο θα μπορούσε η Αθήνα να διαχειριστεί έναν συμβιβασμό.
Υπογραμμίζουν και την συγκυρία των τριπλών εκλογών σε Ελλάδα – Τουρκία και Κύπρο το 2023 σημειώνοντας ότι πρόκειται για την συνταγή που δίνει την «τέλεια καταιγίδα».
Στην Αθήνα, πάλι, διπλωμάτες δείχνουν τις τελευταίες δηλώσεις Ερντογάν. Σημειώνουν πόσο εύκολα περνάει από την πρόταση για διάλογο στις απειλές, ανάλογα με το ακροατήριο του.
Με το αδιέξοδο να παραμένει και το πλέον ανησυχητικό να είναι πως διεθνή ΜΜΕ πλέον σημειώνουν ότι μία «σύγκρουση» Τουρκίας – Ελλάδας κανείς δεν μπορεί να πει – μεν – ότι θα επιδιωχθεί, ούτε ωστόσο και να αποκλείσει ένα ενδεχόμενο ατύχημα δε.
Σίγουρα η διάθεση και σαφώς οι παραινέσεις μετά τη συμφωνία Ισραήλ – Λιβάνου που συμβάλει σε ριζικές αλλαγές στο χάρτη των συμμαχιών και των ενεργειακών σχεδιασμών στην Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολική για μία διευθέτηση, ή έστω εκτόνωση στα ελληνοτουρκικά είναι σαφώς εμφανέστερη. Τόσο σε Αθήνα όσο και σε Άγκυρα.
Το ερώτημα ωστόσο είναι – και δη προεκλογικά – ποιος τελικά φοβάται το διάλογο και ποιος μπορεί πραγματικά να μιλήσει για τους συμβιβασμούς που θα εκτονώσουν την ένταση και δείξουν τον τρίτο δρόμο των λύσεων;