Όταν ακούμε για αρχαίους πολιτισμούς μας έρχονται κατά νου συνήθως εικόνες από μνημειώδη κτίσματα, εντυπωσιακές τοιχογραφίες, γλυπτά, που μιμούνται στο απόλυτο την πραγματικότητα και φυσικά πλούτος κειμένων γεμάτων από τη σοφία αιώνων.
Όπως κάθε μορφή στον πλανήτη ακολούθησε μια εξελικτική πορεία, το ίδιο συνέβη και με το απλούστερο όλων: Τον ύπνο και συγκεκριμένα τα κρεβάτια, όπου οι αρχαίοι ξεκουράζονταν.
Κι ενώ οι πρώτοι άνθρωποι κοιμούνταν πάνω σε κλαδιά, αργότερα και με την εφεύρεση της φωτιάς ήρθε η ώρα να ανεβάσουν τα κρεβάτια από το έδαφος σε ένα πιο ψηλο σημείο, ώστε να προστατεύονται από ζώα κι έντομα. Για την ακρίβεια αυτή η ανύψωση στους Ρωμαϊκούς χρόνους μάλλον έφτασε την υπερβολή, καθώς χρειάζονταν σκάλα για να φτάσουν στο κρεβάτι τους! Το κύριο υλικό από το οποίο κατασκευάζονταν ήταν συνήθως ξύλο, σίδηρος ή ελεφαντοστό, ενώ τα στήριζαν με σχοινιά. Όσον αφορά στα στρώματα οι κοινοί θνητοί συμβιβάζονταν με σανό, ενώ αντίθετα οι επιφανείς Ρωμαίοι πολίτες γέμιζαν τα στρώματά τους με πιο πολυτελή υλικά, όπως πούπουλα ή μαλλί.
Τα κρεβάτια σε πολλαπλό ρόλο
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο ήταν, ότι τα κρεβάτια για τους Ρωμαίους ήταν πολυχρηστικά. Δεν κοιμούνταν μόνο, αλλά έτρωγαν εκεί και συναναστρέφονταν φίλους και γνωστούς. Οι αρχαίοι Έλληνες από την άλλη είχαν παρόμοια κρεβάτια δίνοντας ωστόσο έμφαση στην άνεση. Οι λεγόμενες «κλίνες» έκαναν την εμφάνισή τους αποτελώντας έναν «σύγχρονο» καναπέ, στον οποίο ήταν προσαρτημένο ένα υπερυψωμένο κεφαλάρι. Αυτές τις ειδικές επιφάνειες ύπνου τις χρησιμοποιούνταν για ύπνο ή για να χαλαρώσουν. Οι πλούσιοι Έλληνες διαχωρίζονταν από τους κοινούς πολίτες, καθώς τους ανήκαν περισσότερες από μία κλίνες, η καθεμία εκ των οποίων προορίζονταν για συγκεκριμένη χρήση. Εννοείται, ότι οι ιδιαίτερες αυτές κλίνες ήταν διακοσμημένες με πολυτελή υφάσματα και πολύτιμα υλικά.
Λιτά και εύχρηστα τα στρώματα στην Άπω Ανατολή
Επί μακρά σειρά ετών οι περισσότεροι λαοί εξακολουθούσαν να κοιμούνται στο πάτωμα. Στην Ιαπωνία προτιμούσαν τα απλά στρώματα, τα οποία τοποθετούσαν στο πάτωμα. Αυτή η προτίμηση δεν οφείλονταν μόνο στο στυλ, αλλά τα σπίτια ήταν μικρά. Ως εκ τούτου ένα ελαφρύ στρώμα, που τυλίγονταν εύκολα κι εξίσου απλά αποθηκεύονταν ήταν ιδανικό για τους Ιάπωνες. Όπως και σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς, έτσι και στους Γιαπωνέζους το υλικό προτίμησης για τα στρώματα ήταν το πεπιεσμένο βαμβάκι, αφού δεν έκανε κόμπους και δε χαλούσε γρήγορα με τη χρήση.
Θερμαινόμενα κρεβάτια στην Κίνα
Παρόμοιες συνήθειες φαίνεται, ότι είχαν και στην Κίνα, με τη μόνη διαφορά ότι οι Κινέζοι πήγαν τα κρεβάτια τους στο επόμενο επίπεδο κυριολεκτικά: Επινόησαν το kang, ένα υπερυψωμένο κρεβάτι από τούβλα ή πηλό. Το πλεονέκτημα της χρήσης τούβλων ή πηλού ήταν, ότι μπορούσαν να θερμανθούν, κι έτσι το κρεβάτι έμενε ζεστό κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Από την άλλη πλευρά σε άλλες κοντινές ανατολικές χώρες, όπως το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές ή η Ινδία τα κρεβάτια ή charpoys, όπως αποκαλούνται, αποτέλεσαν μια εναλλακτική στα απλά βαμβακερά στρώματα. Ήταν ένας τύπος κρεβατιού αποτελούμενου από σκοινιά, απλά στην κατασκευή. Από αισθητικής πλευράς ήταν ιδιαίτερα περίτεχνα ανάλογα και με τα υφάσματα, που χρησιμοποιούνταν κατά την ύφανσή τους. Ένας ακόμη λόγος, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή, ήταν το ότι μπορούσαν να τα μεταφέρουν εύκολα, καθώς μερικές φορές υπήρχε αυτή η ανάγκη.
Διαφωτιστικός ο Μεσαίωνας σε θέματα ύπνου
Στον Μεσαίωνα τα κρεβάτια παρέμειναν απλά στην κατασκευή και το κύριο υλικό από το οποίο κατασκευάζονταν, ήταν το ξύλο. Τα στρώματα ύπνου γεμίζονταν με σανό, άχυρα ή παρόμοια υλικά. Οι φτωχοί πολίτες κοιμούνταν πάνω σε σωρούς άχυρων, που στοίβαζαν σε μια μεριά του δαπέδου, παρά σε μια υπερυψωμένη επιφάνεια, που τότε αποκαλούσαν «πλαίσιο κρεβατιού». Ήταν μόλις τον 12ο αιώνα, όταν ξεκίνησαν να διακοσμούνται τα κρεβάτια και φυσικά το προνόμιο αυτό απολάμβαναν οι πιο ευκατάστατοι πολίτες.
Για τους ανήκοντες στην ελίτ, τα κρεβάτια ήταν σύμβολο πλούτου. Δεν είναι απορίας άξιο, λοιπόν που συναντά κανείς πλαίσια κυριολεκτικά έργα τέχνης με περίτεχνα ξυλόγλυπτα σχέδια, όμορφες ζωγραφιές και κεντητά στρώματα ύπνου. Εδώ κάνουν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους και τα αφράτα, γεμισμένα με πούπουλα μαξιλάρια ύπνου. Προς το τέλος του Μεσαίωνα τα στρώματα γεμίζονταν με πιο πολυτελή υλικά και ξεκίνησαν να γίνονται προσιτά και στους κοινούς θνητούς. Η ελίτ για μια ακόμη φορά όρισε τη μόδα. Οι λόρδοι υιοθέτησαν, και ο λαός ακολούθησε, τις κουρτίνες για να αποφεύγουν τα έντομα, ενώ προσέδωσαν και μια νότα ιδιωτικότητας, καθώς δε συνηθίζονταν τότε να κοιμούνται στο ίδιο δωμάτιο πάνω από ένας.
Αν και ο Μεσαίωνας δε φημίζεται για την προοδευτικότητά του, για το αντίθετο έμεινε στην ιστορία, φαίνεται πως σε θέματα ύπνου τουλάχιστον έγινε η διαφορά, ώστε πλέον παραπέμπει κάπως σε σημερινές συνθήκες.